Bavo Galama vermaakt zich kostelijk met het afkraken van lelijke auto's

Auto’s afkraken was niet voor niets het belangrijkste ingrediënt van het succesvolle tv-programma TopGear. Maar is er eigenlijk wel een objectieve manier om vast te stellen wat mooi is en wat lelijk? Het uiterlijk van automodellen is altijd onderhevig aan tijdgebonden ontwikkelingen. In de jaren vijftig ontstond bijvoorbeeld een enorme fascinatie voor straaljagers en aerodynamica en dat zag je terug in de ontwerpen van broodroosters, stofzuigers en vooral van automobielen.

Fiat Multipla

Toen ook arbeiders dankzij de economische voorspoed in de jaren zestig een eenvoudige auto konden betalen, ontstond een designtrend die veel minimalistischer was. In de jaren zeventig was men alle ronde vormen spuugzat en moest alles een scherpe, hoekige lijn krijgen met veel glas rondom.

“Eigenlijk is de Multipla een superleuk en origineel concept.”

Als auto-ontwerper moet je elke tijdgeest kunnen aanvoelen. Kun je dat niet zo goed, dan ga je makkelijk een stap of een hele brug te ver. De Fiat Multipla uit 1998 is een goed voorbeeld. Eigenlijk is het een superleuk en origineel concept dat zes mensen tegelijk van A naar B kon brengen (drie mensen voorin en nog eens drie achterin), en dat in een auto van nog geen vier meter. Op internet circu­leren vele lijstjes met de lelijkste auto’s ter wereld; de eerste generatie Multipla bezet hierop niet zelden de nummer één-positie.

Held of schlemiel

Het doorvoeren van een ingrijpende vernieuwing is een gevaarlijk spel. Je verdubbelt als het ware de inzet in het casino van de automarkt. Óf je wordt de grote held, zoals Alec Issigonis die de Mini bedacht en Flaminio Bertoni die de Citroën DS tekende, óf je wordt de rest van je leven nagewezen als de eeuwige schlemiel die de Pontiac Aztec tekende. Arme Tom Peters. Of de ontwerper van de Aston Martin Lagonda Shooting Brake of de Ssang Yong Rodius. Om maar eens mijn eigen favoriete top drie lelijkerds op te noemen.

“Hoe kan het dat zulke lelijke auto’s de markt opgingen?”

Hoe kan het dat zulke lelijke auto’s de markt opgingen? Is daar dan geen markt­onderzoek naar gedaan? Misschien te ­weinig. Als iedereen een model lelijk vindt én het verkoopt slecht, heb je als fabrikant een blunder begaan. Zijn de verkoopcijfers daarentegen best aardig, dan heb je als fabrikant gewoon gelijk gehad. Dan blijken mooi en lelijk uiteindelijk slechts subjectieve begrippen. Want als een auto bedoeld is voor een doelgroep waar je zelf niet toe behoort, dan vind je het al snel een lelijk model. 

Een Daihatsu Move, die in veel lijstjes van lelijke auto’s voorkomt, bleek een aantrekkelijke metgezel voor een half miljoen bejaarde dames die op hun beurt een gevleugelde Subaru WRX waarschijnlijk het toppunt van wansmaak vonden.

Tip

Bespaar op je autoverzekering met AutoBewust van Interpolis

Jij maakt zelf keuzes in de dekkingen.
Zo stel je de autoverzekering samen die bij jou past.
En houd je de premie laag.

Meer informatie

Gedoogde lelijkheid

Afzichtelijke automodellen die van het etiket ‘prototype’ zijn voorzien, vallen onder de noemer Gedoogde Lelijkheid. Auto-ontwerpers moeten alle uithoeken van hun fantasie en creativiteit kunnen exploiteren om de kwaliteit van auto-ontwerpen naar een hoger plan te kunnen brengen. We moeten hun de mogelijkheid bieden om een keer de plank volledig mis te slaan. Een prototype vraagt in feite aan ons autoliefhebbers: wat vinden jullie er van? Is dit een kant die we verder moeten onderzoeken? Dat is juist de bedoeling van een prototype; reacties uit­lokken. Positief of negatief.

Vaak lopen ontwerpers zelf een paar stappen vóór op de markt. Laurens van den Acker legde mij ooit uit dat de introductie van de elektrische auto voor veel ontwerpers een soort walhalla was. Nu er geen ruimte meer werd opgesoupeerd door een verbrandingsmotor, konden ze zich helemaal te buiten gaan aan het opnieuw vormgeven van de automobiel. 

Maar dat bleek precies datgene wat de consument afschrikte. Die wil namelijk een auto die eruitziet als een auto. Daarom handhaafde Laurens de vrij brave Renault Zoe, die onder verantwoordelijkheid van zijn voorgangers was getekend, gewoon in het aanbod van Renault. En met succes.

Chinese namaak-lelijkheid

Een aparte categorie lelijkheid komt uit China. In de communistische heilstaat met een vrije markt cultiveert men de rijke en edele traditie van het imiteren. Die is gebaseerd op een simpel principe: je neemt een succesvol automodel uit het Westen en dat maak je na, om het vervolgens veel goed­koper in de markt te zetten.

“De Lifan 320 leek als twee druppels verontreinigd rioolwater op de nieuwe Mini.”

De Shuanghuan CEO was een namaak-BMW op bladveren, die door een Europese rechter volkomen terecht niet op de Europese markt werd ­toegelaten. En dan waren er nog de Lifan 320 en de Great Wall Peri, die als twee druppels verontreinigd rioolwater leken op de nieuwe Mini en de Fiat Panda. Als de Chinese ­ontwerpers dan een keer komen met een autodesign dat niet lijkt op een al bestaand model, dan lijkt het inderdaad meestal ­nergens naar! 

Mijn jongste broer doceert Interior Design in het Schotse Edinburgh en werd lange tijd een week per trimester aan een Chinese universiteit uitgeleend. Hij ­vertelt ook steeds dat zijn Chinese studenten er niet of nauwelijks in slagen om een origineel idee te ontwikkelen.

Zelfbouw-lelijkheid

Een paar maanden geleden sloot ik mij aan bij de Facebook-groep Lelijke Auto’s. Eigenlijk alleen om de foto’s die daar werden geplaatst. Wellicht dat er iets tussen zat dat een mooie reportage kon opleveren. De meest absurde of spectaculaire voertuigen die ik daar ontdekte, vielen in de categorie ‘zelfbouw-geknutsel’.

Soms is armoede de reden om zelf een model in elkaar te fabrieken dat spot met alle vormgevingsregels in de wereld. Maar als je al een perfect ontworpen auto hebt zoals bijvoorbeeld de al eerder genoemde Citroën DS, wat moet je dan met een exemplaar met 6 wielen? Een Volkswagen-busje dat werd voorzien van een achterkant van een 911 levert dan weer wel een grappig ogend ­voertuig op. Ik kan me er makkelijk een hele avond mee vermaken. Vooral met de geposte foto’s. De een is nog gekker dan de ander.

Facebook-groep Lelijke Auto’s

Ik belde met een van de beheerders van de Facebook-groep. Joseppe Greuters (52): “De groep Lelijke Auto’s is elf jaar geleden ontstaan. Ik werd een aantal jaar geleden bij deze groep gevraagd en toen waren er slechts een paar honderd leden. Vervolgens heb ik de groep openbaar gemaakt, zodat we wat ­k­onden groeien. En ik ging ook op andere sites foto’s plaatsen om reacties uit te lokken. Zo werd Lelijke Auto’s steeds bekender."

"Het leuke van deze groep is dat echt alle auto’s mogen worden afgezeken. Want aan elke auto is wel iets lelijks te ontdekken. Het is bij ons echt de humor van de voetbalkantine. Beetje lachen met mannen onder elkaar. Nou ja, niet alleen mannen trouwens, er komen steeds meer vrouwen bij en die posten ook regelmatig van alles. Inmiddels zitten we al op bijna 12.000 leden. De beheerders van de groep houden de conversaties in de gaten, iedereen moet elkaar in z’n waarde laten. Als een scheidsrechter delen we gele kaarten uit en een rode als iemand te ver gaat. Dan word je uit de groep verwijderd. Maar je moet natuurlijk wel iets kunnen verdragen; we zijn petrolheads onder elkaar en geen lid van een My First Pony-groep.”

“Ik heb mijn eigen auto er ook opgezet. Toen had ik een paarse Suzuki Wagon R. En later een uitgebouwde Toyota Corolla. De een vindt dat prachtig en de ander vindt het een afschuwelijke Tupperware-bak. Daar gaat het natuurlijk om. Het grappige is dat alle oprichters en beheerders met elkaar bevriend zijn en veel onderling contact hebben, maar we hebben elkaar nog nooit in het echt gezien.”

“Als je mij vraagt wat ik de allerlelijkste auto’s vind, dan zijn dat toch wel de modellen uit de Bososuko-stijl, met die belachelijk lange geknikte uitlaatpijpen. Maar de Fiat Multipla is bij ons de onbetwiste nummer 1. Ik hoorde van een vriend dat die Multipla de laatste tijd als occasion heel sterk in waarde is gestegen. Logisch wel, want het is een auto met een mooi verhaal geworden, hè.” Inderdaad, een mooi verhaal van lelijkheid.

Lees ook Bavo Galama ontdekt een verborgen museum vol Rolls-Royces en Bentleys